Materiały malarskie i ich zastosowanie

Autor Wiktoria

W zależności od rodzaju podłoża dobiera się odpowiednie materiały malarskie. Początkujący malarz amator powinien korzystać z rad udzielonych mu przez sprzedawcę odnośnie do użycia i stosowania zakupionego materiału. Porada sprzedawcy materiałów malarskich może być precyzyjna wówczas, jeśli dokładnie przedstawi się przedmiot malowania. Należy więc przed pójściem do sklepu dokładnie wymierzyć powierzchnie, które chcemy pomalować. Tylko dokładne wymiary przedmiotu lub ścian wnętrza pozwalają obliczyć ilość potrzebnych materiałów do malowania.

W praktyce najczęściej spotyka się następujące podłoża:

  • mineralne: tynki wapienne, podłoża betonowe, płyty ścienne gipsowe, płytki ceramiczne,
  • organiczne: drewno lite, płyty z materiałów drewnopochodnych, tapety papierowe lub winylowe, linoleum, tworzywa sztuczne,
  • metalowe: żelazo i stal, żelazo ocynkowane, cynk, metale lekkie i inne metale nieżelazne.

Podczas gdy pewną grupę materiałów malarskich można na ogół zastosować zarówno do drewna, jak i metalu, to jednak w odniesieniu do podłoży mineralnych — na ogół stosuje się inne materiały. Innymi słowy, lakierem olejno-żywicznym można pokryć olejną powłokę na drewnie lub elementach metalowych, ale nie na elewacji budynku. Natomiast materiał do malowania elewacji domu, np. farba krzemianowa, nie jest odpowiedni do malowania metali.

Zastosowanie materiałów malarskich

Podstawowym materiałem do malowania jest farba występująca zazwyczaj w postaci zawiesiny pigmentów w różnych spoiwach. Zależnie od wymagań stawianych powłokom używane są określone rodzaje farb i odpowiednie sposoby ich nakładania, np. przy użyciu pędzla, za pomocą natrysku, przez zanurzanie przedmiotu w farbie i inne. Nieodzownym składnikiem farby do malowania jest spoiwo, które wiążąc cząsteczki pigmentów w płynnym roztworze zapewnia powłokom malarskim po wyschnięciu dobrą przyczepność do podłoża oraz stosunkowo dużą odporność na ścieranie.

Spoiwami mogą być: roztwory klejów roślinnych i zwierzęcych, szkło wodne, oleje schnące i ich przetwory (pokosty), żywice i ich przetwory (lakiery) itp. Spoiwa możemy podzielić na wodne, tj. takie, które rozpuszczają się w wodzie, bezwodne, które w wodzie się nie rozpuszczają, i emulsyjne, które są połączeniem spoiw wodnych i bezwodnych. Do spoiw wodnych należą więc: woda wapienna, roztwór kleju roślinnego lub zwierzęcego, kazeina, szkło wodne itp., natomiast do spoiw bezwodnych – wszelkiego rodzaju oleje schnące i ich przetwory (pokosty), żywice i ich przetwory (lakiery), asfalty (bituminy), różne tworzywa sztuczne.

Pigmenty (farby suche) są to sproszkowane, suche ciała barwne, które zmieszane z wodą lub inną cieczą (np. pokostem) nie rozpuszczają się w nich, lecz tworzą zawiesinę skłonną zawsze do osadzania się na dnie naczynia. Pigmenty decydują o barwie farby do malowania. W zależności od pochodzenia dzielą się na pigmenty mineralne naturalne (ziemne) i sztuczne oraz pigmenty organiczne naturalne i sztuczne (syntetyczne).

Wchodzące w skład farby pigmenty (w połączeniu ze spoiwem) mają wpływ na stopień krycia farbą, jej zdolności ochronne i inne właściwości wymagane od określonego rodzaju farby. Farba do malowania uboga w spoiwo wykazuje małe spojenie się z podłożem, charakteryzujące się tym, że po wyschnięciu na powierzchni tworzy się powłoka kredująca, czyli łatwo ścieralna. Na przykład według zawartości spoiwa rozróżnia się farby olejne: chude — zawierające mało spoiwa, lecz dużo pigmentów i rozcieńczalników; półchude, w których ilościowo mieści się tyle spoiwa, ile rozcieńczalników; półtłuste, w których ilość spoiwa wynosi w przybliżeniu 70%, a rozcieńczalników około 30%; tłuste — przyrządzone w konsystencji do nanoszenia niemal samym spoiwem bez rozcieńczalników lub tylko z nieznaczną ich ilością. Przy stosowaniu kilku warstw farby do malowania, począwszy od warstwy wstępnej (czyli spodniej lub gruntowej); poprzez warstwę średnią (czyli kryjącą lub podkładową), aż do warstwy końcowej (czyli nadającej powierzchni pokrytej powłoką farby wysoki połysk, dzięki użyciu np. emalii olejowa-żywicznej, jako ostatniej warstwy na podkładzie olejowym), celowe jest niejednokrotnie stosowanie farby olejnej chudej jako warstwy wstępnej, a następnie — zgodnie z technicznymi właściwościami farb olejnych — nanoszenie farby półtłustej lub tłustej.

W praktyce malarskiej przyjęto zasadę, że od nazwy spoiwa otrzymują swoje nazwy farby i techniki malarskie. Jeśli spoiwem farby jest np. roztwór kleju roślinnego lub zwierzęcego, to farbę nazywa się klejową, jeśli zaś olej lub jego przetwory (pokosty) — to farbę taką nazywamy olejną lub pokostową itd.

Materiały do malowania sufitów, ścian i elewacji domów

Farby wapienne, klejowe i emulsyjne (tym ogólnym pojęciem będziemy określali również farby dyspersyjne i lateksowe) stanowią obecnie trzy podstawowe duże grupy materiałów do malowania na tynkach wapiennych, cementowych, betonach itp. Zarówno w przypadku farb wapiennych jak i klejowych wymaga się, aby przed naniesieniem nowej warstwy farby uprzednio całe podłoże zostało starannie przygotowane, gdyż w przeciwnym razie może pojawić się odpryskiwanie od podłoża powłoki malarskiej.

W celu ustalenia rodzaju podłoża i grubości starej warstwy farby praktycznie jest przed podjęciem prac malarskich zrobić tzw. “próbę wodną”, polegającą na nawilżeniu wodą kilkucentymetrowej płaszczyzny ściany i zeskrobaniu szpachlą. Jeśli na zwilżonym wodą miejscu, po roztarciu palcem, farba nie rozmazuje się — jest to powłoka farby wapiennej. Woda nie wsiąka w warstwę farby, a powłoka nie wykazuje zmiany odcienia barwy. Wówczas wystarczy starą warstwę farby przetrzeć na sucho szczotką drucianą, lub ryżową, a następnie odkurzyć ściany. Jeśli na podłożu znajdują się miejsca łuszczącej się farby wapiennej, to należy je koniecznie zeskrobać szpachlą. Uszkodzenia i nierówności powierzchni podłoża powinny być usunięte przez zalepienie i wyrównanie zaprawą gipsowo-piaskową przy użyciu szpachli i packi tynkarskiej.

Stare powłoki farby klejowej stosunkowo łatwo jest sprawdzić przez zwilżenie wodą płaszczyzny ściany. Jeśli woda zostanie natychmiast wchłonięta, a ponadto barwa powłoki zwilżonej znacznie ściemnieje, świadczy to, że mamy do czynienia z grubą warstwą farby klejowej. Przed renowacją powłoki klejowej należy starą powłokę farby całkowicie zeskrobać. W tym celu całą ścianę zwilża się za pomocą ławkowca, a następnie odspaja warstwę farby od tynku szpachlą stalową. Resztki powłoki powinny być zmyte wodą (za pomocą szczotki). Gruntowanie podłoża może nastąpić po dokonaniu naprawy tynku i całkowitym osuszeniu ścian.

Stare powłoki farby emulsyjnej jest trudniej rozpoznać za pomocą próby wodnej niż farby olejowe, ponieważ na zwilżonej ścianie woda nie wsiąka wcale albo wsiąka powoli; a ponadto zwilżona wodą ściana nie ciemnieje, tj. nie występuje zmiana odcienia koloru (podobnie jak to ma miejsce przy ustalaniu rodzaju powłoki wapiennej).

Farba wapienna jest najtańszą farbą malarską. Najprostszą jej postać stanowi tzw. mleko wapienne, które otrzymuje się z rozrzedzenia ciasta wapiennego wodą w stosunku 1:1, 1:2, 1:3, zależnie od potrzeb. Można nim malować zupełnie świeże, wilgotne tynki, wapienne i cementowe; można ją stosować w pomieszczeniach wilgotnych, w których wytwarzają się duże ilości pary, jak np. w pralniach, łaźniach, halach fabrycznych oraz na elewacjach budynków. Farby wapienne — jak i mineralne — nie pleśnieją w wilgoci. Farby wapienne sporządzane są w zasadzie w kolorach jasnych, w których dodatek pigmentu nie powinien przekraczać 5%.

Zobacz także: Stan deweloperski – co wchodzi w jego skład? Podpowiadamy

Najlepszą porą do malowania farbami wapiennymi są pochmurne, wilgotne i niezbyt ciepłe dni. Podłoża suche wymagają uprzedniego zwilżenia wodą. Dobrze nawilżoną ścianę powleka się najpierw rozrzedzoną farbą wapienną (zagruntowanie), a następnie dwukrotnie maluje farbą o konsystencji śmietany. Stosowanie farb wapiennych stanowi także zagrożenie dla zdrowia, wynikające ze żrącego działania wapna na skórę i oczy. Oczy powinny być chronione okularami, skóra twarzy i rąk powinna być posmarowana tłustym kremem ochronnym. Należy używać gumowych rękawic ochronnych, a w przypadku zachlapania oczu należy bezzwłocznie zgłosić się do lekarza; w przeciwnym razie mogą wystąpić uszkodzenia rogówki.

Farba klejowa jest najczęściej stosowanym materiałem do malowania sufitów i ścian wnętrz mieszkalnych, gdyż w porównaniu z farbami wapiennymi daje ona szlachetniejszą powłokę i bardziej nadaje się do uzyskiwania kolorów półpełnych i pełnych. Farby klejowe można stosować tylko wewnątrz budynku, z uwagi na zawartość w nich klejów rozmywalnych w środowisku wilgotnym.

Farba klejowa składa się z roztworu kleju (roślinnego, kostnego, celulozowego), kredy (glinki malarskiej) lub kredy pławionej (do malowania doborowego oraz w kolorach pełnych), barwnych pigmentów oraz wody jako rozcieńczalnika.

Pigmenty barwne powinny być wymieszane poprzedniego dnia z niewielką ilością wody, a następnie utarte na gęstą pastę. Dodaje się je do rozmoczonej w wodzie kredy pławionej w ilości odpowiedniej do uzyskania żądanego odcienia koloru farby.

Przy samodzielnym przyrządzaniu farby klejowej należy klej roślinny (skrobiowy) rozpuścić w zimnej wodzie w proporcjach 1:8 (1 część kleju — 8 części wody), po 20 minutach wymieszać tak, aby powstała gęsta masa klejowa. Oprócz kleju roślinnego dodawany jest w małej dawce klej kostny (wyrabiany w postaci perełek, tabliczek lub łusek). Klej kostny powinien być na 24 godz. przed użyciem zalany wodą w proporcji 1:10 (1 kg kleju — 10 l wody), po czym podgrzewa się go w specjalnym naczyniu umieszczonym w wodzie, ciągle mieszając, aż do całkowitego rozpuszczenia się. W oddzielnym naczyniu (wiadrze) należy kredę zalać wodą w proporcji 1:2 (2,5 l wody – 5 kg kredy), kilkakrotnie wymieszać i przecedzić przez sito. Kolejną czynnością jest zmieszanie otrzymanych gęstych zaczynów kredy pławionej i pigmentów w proporcjach wynikających z żądanego odcienia i nasycenia barwy. Następnie dodaje się przygotowany roztwór kleju. Zazwyczaj farbę klejową nanosi się na podłoże jeden raz, w przypadku jednak konieczności dwukrotnego malowania pierwsza warstwa farby powinna zawierać nieco mniej kleju, natomiast druga – pełną zawartość spoiwa w farbie.

Wszystkie potrzebne do malowania materiały można nabyć w sklepach sprzedających farby i lakiery. Również można kupić farby klejowe w opakowaniach igelitowych po 3 i 5 kg w 16 kolorach. Farby te zawierają wszystkie niezbędne składniki (łącznie z klejem); przed użyciem wystarczy farbę wsypać do wody, aby po 20-30 minutach otrzymać zawiesinę barwną farby klejowej, gotową do malowania. Farby klejowe nanosi się na podłoże ścian (uprzednio zagruntowanych roztworem szarego mydła) pędzlem ławkowcem łub wałkiem malarskim (futerkowym).

Farbę emulsyjną “Polinit” na dyspersji wodnej polioctanowinylu (POW) produkuje się fabrycznie i dostarcza w postaci płynnej, gotowej do użytku. Sporządzanie farby emulsyjnej we własnym zakresie jest niemożliwe. Farbę emulsyjną można stosować do malowania na tynkach zarówno wewnątrz, jak i z zewnątrz budynku (elewacji na betonie, drewnie i materiałach drewnopochodnych, z wyjątkiem podłoży metalowych). Farby emulsyjne wykazują liczne zalety, m.in. są odporne na działanie środków zmywających i dezynfekujących, mają trwałe kolory, dobrze przyczepiają się do podłoża, szybko schną, są porowate i dobrze przepuszczają parę wodną i gazy, można usuwać z nich brud za pomocą wilgotnej ścierki bez obawy, że powłoka się zniszczy. Farbę emulsyjną można rozcieńczać wodą. Malowanie powinno odbywać się w temperaturze nie niższej niż 10°C. Wilgotność powietrza i podłoża ułatwia malowanie, dlatego też przed malowaniem zalecz się zwilżenie podłoża czystą wodą.

Do pełnego pokrycia powierzchni sufitów i ścian konieczne jest 2-, a nawet 3-krotne jej nakładanie.
Farby emulsyjne podobnie jak farby klejowe nanosimy pędzlem ławkowcem lub wałkiem malarskim (futerkowym). Rozprowadzanie farby powinno następować pociągnięciami pędzla “na krzyż”. Pierwszą warstwę farby znacznie rozcieńczoną zaleca się nakładać pędzlem, nawet dosyć startym, aby następowało wtarcie farby w pory podłoża. Następne warstwy, nie rozcieńczone, mogą być nakładane wałkiem malarskim lub nawet pistoletem natryskowym. Nie wolno dopuścić do zaschnięcia farby emulsyjnej w naczyniu; również wszelkie plamy na meblach i podłodze trzeba usuwać natyclvniast, zmywając je ciepłą wodą z mydłem. Trzeba także pamiętać o niezwłocznym umyciu narzędzi, a zwłaszcza pędzli i wałka futerkowego. Zaschnięta farba emulsyjna jest bowiem nierozpuszczalna w wodzie i usunięcie jej jest prawie niemożliwe.

Farby, emalie i lakiery do malowania, drewna i metali

Tradycyjna farba olejna, której spoiwem był pokost — produkt otrzymywany przez przeróbkę olejów roślinnych (głównie oleju lnianego) — przez długie lata stosowana była w technice malarskiej jako błonotwórczy materiał kryjący (stanowiący zawiesinę pigmentu w spoiwie), przeznaczony do pokrywania powierzchni drewnianych. Farba ta służyła do ochrony drewna przed szkodliwym działaniem wilgoci oraz do pokrywania powierzchni metalowych – do ochrony metalu (szczególnie stali) przed korozją.

Zobacz także: Ogrzewanie gazowe – co warto wiedzieć przed montażem? Wady i zalety takiej instalacji

W Polsce od kilkudziesięciu lat w technice olejnej stosuje się niemal wyłącznie materiały powłokowe produkowane fabrycznie, przy czym w miarę rozwoju produkcji nowoczesnych substancji błonotwórczych produkcja wyrobów olejnych oraz olejno-żywicznych znacznie maleje na rzecz wyrobów syntetycznych. Do malowania powierzchni drewnianych i metalowych, które najczęściej spotykać można w gospodarstwie domowym, są stosowane następujące wyroby malarsko-lakiernicze:

  • wyroby olejne i wyroby olejno-żywiczne: farby olejne do gruntowania, farby olejne do gruntowania przeciwrdzewne, farby olejne nawierzchniowe (ogólnego stosowania), emalie olejno-żywiczne (ogólnego stosowania), emalie olejno-żywiczne wodoodporne,
  • wyroby lakierowane ftalowe i ftalowe modyfikowane: farby ftalowe nawierzchniowe (ogólnego stosowania), emalie ftalowe (ogólnego stosowania), lakier ftalowy modyfikowany schnący na powietrzu, bezbarwny (ogólnego stosowania) oraz emalie ftalowe modyfikowane specjalne, schnące na powietrzu (do mebli i do podłóg),
  • wyroby lakierowe celulozowe i spirytusowe: lakier celulozowy bezbarwny (ogólnego stosowania), emalie celulozowe (ogólnego stosowania), politury spirytusowe, bezbarwne do politurowania wyrobów z drewna (mebli),
  • wyroby lakierowe na żywicach syntetycznych: farba chlorokauczukowa do gruntowania, przeciwrdzewna, cynkowa 7.0%, szara, metaliczna, emalie chlorokauczukowe (ogólnego stosowania), lakier chemoutwardzalny na drewno, bezbarwny, emalie chemoutwardzalne na drewno, emalia silikonowa termoodporna do 400 stopni C, aluminiowa.

Każdy asortyment farb i lakierów oznaczony jest symbolem handlowym. Wobec ogromnego wachlarza rodzajów farb, lakierów i emalii, amatorzy są już “skazani” na pomoc książek-poradników, rady sprzedawców oraz na informacje podane w instrukcjach wydawanych przez producentów.

Farby olejne produkowane na bazie preparowanych olejów roślinnych zawierają substancję błonotwórczą o niskiej lepkości, przyczyniającej się do długiego czasu schnięcia. Farby te są odporne na działanie czynników atmosferycznych. Można je nakładać pędzlem.

Farby olejno-żywiczne wysychają szybciej, ponieważ substancjami błonotwórczymi używanymi do ich produkcji są szybkoschnące oleje roślinne, preparowane z twardymi żywicami lakierniczymi. Farby te wykazują wiele zalet; krótki czas schnięcia, dobrą przyczepność, wysoki połysk i odporność na działanie wody i światła. Najczęściej więc są stosowane jako powłoki nawierzchniowe.

Farby olejne, farby olejno-żywiczne i emalie olejno-żywiczne są stosowane w celach ochronnych i dekoracyjnych właściwie na każdym podłożu (nie tylko na powierzchniach drewnianych i metalowych), ale również na ścianach tynkowanych, np. do malowania lamperii, zabezpieczającej dolną część ściany przed zabrudzeniem i zawilgoceniem. Najprostsza powłoka olejna składa się z trzech warstw: gruntowania, warstwy podkładowej i warstwy nawierzchniowej.

Do pierwszego malowania drewna i materiałów drewnopochodnych, dotychczas nie malowanych lub z których usunięto farbę, stosuje się farbę olejną do gruntowania. Powłoka z farby do gruntowania schnie w ciągu 16 godzin. Natomiast do pierwszego malowania przeciwrdzewnego i konserwacji nowych konstrukcji stalowych (np. balustrad, rur), narażonych na działanie czynników atmosferycznych, stosuje się farby przeciwrdzewne do gruntowania (po uprzednim starannym oczyszczeniu powierzchni stali lub żeliwa). Do malowania powierzchni drewna lub metali pokrytych uprzednio farbami do gruntowania (ewentualnie już zaszpachlowanych) stosuje się farby nawierzchniowe, stanowiące warstwę ostateczną przy malowaniu przedmiotów nie wymagających wysokiego połysku. Często powłoka farby nawierzchniowej służy jako warstwa podkładowa bezpośrednia pod emalię stanowiącą warstwę zewnętrzną.

Emalie olejno-żywiczne są przeznaczone do ostatecznego malowania przedmiotów drewnianych (drzwi, okien, podłóg, mebli kuchennych) oraz metalowych i murów (lamperii). Są one odporne na działanie wpływów atmosferycznych, dają powłokę gładką, połyskliwą.

Lakier olejno-żywiczny, schnący na powietrzu, wodoodporny, stosuje się do pokrywania przedmiotów drewnianych uprzednio nasyconych pokostem lub pokrytych farbami czy też emaliami. W celu uzyskania naturalnego rysunku słojów suche drewno nasyca się pokostem rozcieńczonym terpentyną i po wyschnięciu tej warstwy powierzchnię maluje się dwukrotnie lakierem. Lakier nakłada się pędzlem.
Inny rodzaje farb nawierzchniowych i emalii stanowią wyroby ftalowe. Należą one do powszechnego użytku, podobnie jak farby nawierzchniowe olejno-żywiczne. Produkcja tych wyrobów syntetycznych jest oparta na tłustych żywicach ftalowych. Cechuje je krótszy od wyrobów olejnych czas schnięcia w granicach 8-16 godzin.

Lakiery i emalie syntetyczne ogólnego stosowania

Substancjami błonotwórczymi w lakierach są związki chemiczne żywic syntetycznych. Od ich rodzaju i właściwości lakieru pochodzi nazwa i bliższe określenie lakieru. Lakiery i emalie syntetyczne stanowią dużą grupę materiałów, z których większość ma ściśle określone zastosowanie w różnych przemysłach, np. w meblarstwie, kolejnictwie, produkcji zabawek itp. Majsterkowiczom mogą być przydatne tylko te odmiany lakierów i emalii syntetycznych, które mogą być nakładane na podłoże za pomocą pędzla lub wałka malarskiego i wysychać w normalnej temperaturze otoczenia. Lakiery i emalie syntetyczne (pigmentowe) schnące na powietrzu charakteryzują się znaczną elastycznością, silną przyczepnością do podłoża, dostateczną twardością, dobrym połyskiem i odpornością na wpływy atmosferyczne.

W skład grupy wyrobów lakierniczych na żywicach syntetycznych wchodzi kilka rodzajów wyrobów chlorokauczukowych, chemoutwardzalnych i silikonowych, różniących się zasadniczo. Najszerszy asortyment stanowią wyroby chlorokauczukowe i chemoutwardzalne.


Wyroby chlorokauczukowe charakteryzują się krótkim czasem schnięcia i dużą odpornością na wpływy atmosferyczne. Przeznaczone są one wyłącznie do malowania pędzlem. Maluje się nimi przede wszystkim metale i tynki. W sprzedaży znajdują się niżej podane wyroby oraz rozcieńczalniki do wyrobów chlorokauczukowych:

  • Farba chlorokauczukowa do gruntowania, przeciwrdzewna, cynkowa 70%, szara, metaliczna. Przeznaczona jest do gruntowania wyrobów stalowych, żeliwnych i ocynkowanych (słupki stalowe, bramy, okucia, siatki ogrodzeniowe itp.). Na farbę cynkową stosuje się farby nawierzchniowe: emalię chloro­kauczukową, farby ftalowe ogólnego stosowania, emalie ftalowe ogólnego stosowania, emalie olejno-żywiczne wodoodporne.
  • Emalią chlorokauczukową ogólnego stosowania maluje się przedmioty i urządzenia, jak rury wodociągowe, gazowe i kanalizacyjne, żeliwne urządzenia sanitarne, balustrady, kraty, okucia a także tynki wapienne i cementowe oraz beton, lamperie w kuchniach, w pralniach, łazienkach oraz podłogi i baseniki pod natryskami. Emalie chlorokauczukowe mają krótki czas schnięcia (pyłosuche po 4 godz., schnięcie całkowite do 18 godz.), dobrą przyczepność do metali, tynków i betonu, dużą odporność na ścieranie i uszkodzenia mechaniczne, odporność na działanie wody, oparów, roztworów mydła, sody, środków piorących i olejów mineralnych.

Wyroby chemoutwardzalne stanowią odrębną grupę materiałów malarskich dwuskładnikowych na drewno, w postaci lakieru bezbarwnego i emalii. Charakteryzują się dobrą przyczepnością do podłoża oraz krótkim czasem schnięcia.

Zobacz także: Podstawowe wyposażenie w narzędzia

Do malowania podłóg parkietowych stosuje się lakier bezbarwny chemoutwardzalny “Chemosil” lub “Chematosil”.

“Chemosil” jest nowym typem lakieru dwuskładnikowego o ulepszonych parametrach jakościowych i właściwościach eksploatacyjnych w stosunku do wycofanego ze sprzedaży detalicznej “Chemolaku”. Do uzyskania mieszaniny roboczej lakier wymaga zastosowania specjalnego utwardzacza o nazwie “Utosil”. Dwuskładnikowość mieszaniny roboczej lakieru jest niezbędna ze względu na właściwości chemiczne żywic syntetycznych aminoftalowych, które są podstawowym składnikiem lakieru. Lakier “Chemosil” nadaje się zarówno do malowania parkietów, jak i malowania przedmiotów z drewna i materiałów drewnopochodnych (płyty pilśniowe, płyty wiórowe okleinowane i inne). Lakier chemoutwardzalny na drewno półmatowy, “Chematosil” jest również wyrobem dwuskładnikowym. Jest on szczególnie przydatny do malowania mebli (po uprzednim zagruntowaniu powierzchni rozcieńczonym lakierem nitrocelulozowym caponowym bezbarwnym lub lakierem nitrocelulozowym matowym do mebli).

Po wymieszaniu lakieru z utwardzaczem lepkość mieszaniny powinna być odpowiednia do nanoszenia za pomocą pędzla. “Chematosilu” nie należy nanosić na przedmioty metalowe, tynki, zaprawy murarskie itp. Z 1 kg lub 1 litra lakieru uzyskuje się, przy 3-krotnym malowaniu, 6-8 m2 powierzchni lakierowanej. Emalie chemoutwardzalne na drewno są również wyrobami dwuskładnikowymi. Składają się z emalii oraz utwardzacza, szybko wysychają i tworzą trwale powłoki o wysokim połysku. Emalie chemoutwardzalne charakteryzują się dobrą przyczepnością, twardością i odpornością na ścieranie – oraz okresowe działanie wody, podwyższonych temperatur, rozcieńczonych kwasów, ługów, alkoholi i rozpuszczalników organicznych. Powłoki tych emalii można zmywać zimną lub ciepłą wodą z dodatkiem sody, mydła lub innych środków zmywających, bez obawy że utracą połysk.


Emaliami chemoutwardzalnymi maluje się przedmioty drewniane i drewnopochodne (płyty pilśniowe, wiórowe i paździerzowe). Emalii można używać do odświeżania mebli kuchennych, pokojowych, biurowych, podłóg, drzwi itp.

Nitrocelulozowe materiały powłokowe stanowią dużą grupę wyrobów o specjalnym przeznaczeniu, szczególnie w lakiernictwie przemysłowym. Niektóre z wyrobów tej grupy przeznaczone są do ogólnego stosowania. Podstawowym składnikiem powłokotwórczym jest nitroceluloza. Powłoki z lakierów nitrocelulozowych mają zastosowanie do wykańczania powierzchni elementów z drewna litego lub płyt stolarskich pokrytych okleiną. Zastąpiły one dawniej stosowane do tego celu powłoki z politury szelakowej i umożliwiły zmechanizowanie procesu lakierniczego. Powłoka z bezbarwnych lakierów nitrocelulozowych składa się z kilku (w zależności od jakości wykończenia) warstw, nanoszonych metodą natryskową na podłoże drewniane, uprzednio uszczelnione wypełniaczem i dokładnie przeszlifowane na sucho papierem ściernym nr 8.

Jeśli wymagana jest matowa powłoka, to na przeszlifowaną pierwszą warstwę lakieru nanosi się drugą warstwę z lakieru nitrocelulozowego ogólnego stosowania, lecz matowego.

Lakier nitrocelulozowy bezbarwny ogólnego stosowania używany jest do lakierowania mebli drewnianych i innych wyrobów z drewna. Jest nakładany bezpośrednio na drewno za pomocą pistoletu natryskowego. Rozcieńczalnikiem lakieru jest aceton.

Lakier nitrocelulozowy matowy służy jako druga warstwa lakieru matowego, nałożona na powłokę z lakieru bezbarwnego.

Emalie nitrocelulozowe (pigmentowane) — ogólnego stosowania są używane do ostatecznego pokrywania powierzchni elementów z płyt pilśniowych odpowiednio przygotowanych, tj. wyrównanych szpachlówkę nitrocelulozową i zagruntowanych podkładem. Zazwyczaj nanosi się dwie warstwy emalii. Rozcieńczalnikiem emalii nitrocelulozowej jest aceton.

Wyroby, w których rozpuszczalnikiem jest alkohol etylowy, stanowią natomiast stosunkowo małą grupę, w skład której wchodzą lakiery, politury i emalie. Bazą surowcową dla wyrobów spirytusowych są rozpuszczalne w alkoholu niektóre gatunki żywic naturalnych, jak kalafonia, szelak i inne. Stosowanym rozpuszczalnikiem jest głównie alkohol etylowy. Do barwienia stosuje się pigmenty. Wyroby te nadają się do malowania pędzlem, metodą natryskową lub przez zanurzenie. Są one szybkoschnące (w ciągu 10 do 60 min), dają powłoki gładkie o wysokim połysku. Wyroby te stosuje się do prac dekoracyjnych, do malowania przedmiotów nietrwałych, np. ozdób choinkowych, powierzchni skór (obuwia, uprzęży skórzanej), żarówek, zabawek, trzonków do narzędzi itp.

Materiały do oczyszczania, neutralizowania – i gruntowania różnych podłoży przed malowaniem

Jednym z podstawowych warunków uzyskania odpowiednio dobrych powłok wykończeniowych jest właściwe i staranna przygotowanie powierzchni podłoża przed malowaniem. Należy usunąć stare, łuszczące się powłoki malarskie (przez zmywanie, zeskrobywanie, odpalanie lub ługowanie), dokonać reperacji uszkodzeń podłoża, wygładzić podłoże przez szpachlowanie i szlifowanie oraz zagruntować je.

Zmywacz powłok lakierowych olejno-żywicznych i nitro jest preparatem zawierającym mieszaninę rozpuszczalników organicznych. Charakteryzuje się intensywnością działania i stosunkowo krótkim czasem rozmiękczania starych, powłok lakierowych. Przed nałożeniem zmywacza powierzchnię należy oczyścić z brudu, pleśni, tłuszczów, rdzy itp., a następnie zmieszać zmywacz z trocinami do konsystencji papki i nałożyć na powierzchnię powłoki lakierowej. Trociny mają za zadanie dłuższe przetrzymywanie zmywacza na powierzchni zmywalnej. Rozmiękczoną powłokę lakierową usuwa się z podłoża metalowego mechanicznie za pomocą stalowych skrobaków lub szpachlówki. Jeżeli jednorazowe zmycie nie wystarcza należy powtarzać je aż do skutku. Należy unikać kontaktu zmywacza z naskórkiem rąk, gdyż może spowodować jego podrażnienie. Stosowanie rozpuszczalników do usuwania starych powłok jest korzystne, ponieważ daje szybszy skutek niż np. ługowanie oraz nie powoduje zawilgocenia podłoża. Pary rozcieńczalników są jednak szkodliwe dla zdrowia, a poza tym mogą stanowić, zagrożenie pożarowe. Podczas pracy z rozcieńczalnikami konieczne jest dobre wietrzenie pomieszczenia.

Ługowanie starych powłok olejnych polega na wykorzystaniu właściwości ługów (substancje alkaliczne), które działając na spoiwo powłoki przetwarzają je na mydło. Wskutek tego powłoka staje się miękka, rozpuszczalna w wodzie i daje się z łatwością usunąć z podłoża. Do ługowania (zmydlania) powłok stosuje się najczęściej ług sodowy (roztwór sody kaustycznej), ług potasowy oraz ciasto wapienne. Przykładowa receptura pasty do usuwania starych powłok: mieszanina 1 części ciasta wapiennego z 1 częścią roztworu wodnego sody kaustycznej (w stosunku 1:1). Pastę nakłada się na powierzchnię powłoki warstwą grubości ok. 2 mm i pozostawia na 2-3 godzin. Po upływie tego czasu powłoka mięknie i należy ją usunąć wraz z nałożoną pastą za pomocą szpachli. Po zeskrobaniu powłoki podłoże powinno być bardzo dokładnie spłukane wodą i wyszorowane szczotką. Wadą past alkalicznych jest to, że nasiąkają one wodą i w związku z tym wymagają długiego czasu na wyschnięcie. Przy ługowaniu należy, pracować w gumowych rękawicach, a także chronić skórę rąk i twarzy przez natłuszczanie. Stare powłoki lakierowe, które straciły połysk (są matowe), ale jeszcze dobrze przylegają do podłoża, nie muszą być usuwane z powierzchni podłoża. Wystarczy przed nałożeniem nowej warstwy lakieru uprzednio całą powierzchnię starej powłoki zmyć wodą z dodatkiem roztworu salmiaku (kryształy chlorku amonowego rozpuścić w wodzie), który nadaje matowej powierzchni lakierowej nieco chropowatości. Najczęściej jednak stare powłoki lakierowe wystarczy zmyć wodą, a po wysuszeniu lekko zeszlifować papierem ściernym drobno ziarnistym.

Zobacz także: Przeprowadzka

Środki izolujące. Są to zazwyczaj szybkoschnące lakiery (lakier spirytusowy, nietrocelulozowy lub roztwór szelaku w spirytusie denaturowanym), które tworzą, powłokę na powierzchni wymagającej izolowania od przyszłej powłoki malarskiej. Stosuje się je zarówno na tynkach i betonach, jak i na podłożach drewnianych i metalowych.

Podłoża z tynku i betonu niejednokrotnie wymagają zneutralizowania alkalicznego odczynu podłoża, na przykład przed malowaniem farbami emulsyjnymi.

Wówczas stosowane są tzw. fluaty. Są to sole kwasu fluorokrzemowego. Najczęściej stosowane są: fluorokrzemian magnezu, cynku i glinu. Fluat w połączeniu z podłożem zawierającym związki wapnia tworzy fluorek wapnia, nierozpuszczalny w wodzie. Jednocześnie następuje zneutralizowanie alkalicznego odczynu podłoża. Matowanie stosuje się również do wzmacniania powierzchni słabych tynków, a także do zmniejszania ich nasiąkliwości. Fluaty są substancjami działającymi szkodliwie na zdrowie i przy ich stosowaniu należy zachować środki ostrożności.

Podłoża drewniane wymagają nieraz zaizolowania sęków i miejsc żywicznych. Jeśli występują słoje wypełnione żywicą, a także sęki żywiczne, wówczas należy je powlec dwukrotnie spirytusowym roztworem szelaku, lakierem spirytusowym lub nitrocelulozowym, co zapobiega szkodliwemu oddziaływaniu żywicy na powłokę olejną.

Materiały do powierzchniowej impregnacji drewna. Przeznaczone są do uodporniania powierzchni drewna nie tylko na działanie czynników zewnętrznych, ale przede wszystkim w celu zabezpieczenia drewna przed niszczącym działaniem grzybów domowych, pleśni, owadów, bakterii. Do tej grupy materiałów zaliczamy: ksylamit destylowany, żeglarski, popularny i super. Ksylamit destylowany stolarski stanowi mieszaninę chloropochodnych naftalenu, fenolu i benzenu z olejami nafto- i węglopochodnymi. Jest to jasnobrunatna ciecz która nie zmienia barwy drewna i nie przebija przez powłoki malarsko-lakiernicze. Może być stosowany jako grunt pod farby olejne, lakiery i emalie.

Materiały do odrdzewiania powierzchni stalowych stosowane są przed malowaniem. Mają na celu usuwanie rdzy nalotowej z podłoża. Rozróżnia się materiały do odrdzewiania chemicznego (odrdzewiacze) i mechanicznego (materiały ścierne). Do odrdzewiania chemicznego podłoża (przez pocieranie szmatami lub szczotkami) stosuje się fabrycznie produkowane odrdzewiacze fosforowe (np. “Focyt”, “Fosol”). W ich skład wchodził: rozcieńczony kwas fosforowy, organiczne substancje powierzchniowo czynne, alkohole etylowy, butylowy, kwas szczawiowy, sole nieorganiczne. Po starannym oczyszczeniu powierzchni, tj. po usunięciu starej powłoki malarskiej, oczyszczeniu z rdzy i zmyciu podłoża materiałem odrdzewiającym, można podłoże stalowe spłukać gorącą wodą i denaturatem, a następnie pędzlem lub pistoletem natryskowym (po uprzednim rozcieńczeniu rozpuszczalnikiem do wyrobów ftalowych) należy nanieść podkład antykorozyjny, np. “Chromet”. Jest to podkład ftalowy modyfikowany chromianowy schnący na powietrzu. W handlu znajdują się inne farby do gruntowania przeciwrdzewnego, jak Monar — farba ftalowa, miniowa 60%, farba syntetyczna olejno-kopolimeryzowana miniowa 60%, farba olejna do gruntowania przeciwrdzewnego miniowa “Penatron”.